De oudste bank ter wereld, opgericht in 1472 in Italië, is één van de laatste Europese banken die nog steeds in acute financiële problemen zit. Banca Monte dei Paschi di Siena heeft enkele miljarden nodig om te voldoen aan eisen van de Europese toezichthouder. 

Waarom zit de bank in problemen?

De problemen begonnen voor Monte dei Paschi in 2007. De bank kocht het eveneens Italiaanse Antonventa voor 9 miljard euro van Banco Santander. De Spaanse bank had er zelf 6,6 miljard euro voor betaald aan de vorige eigenaar ABN Amro.

Naar verluidt heeft de bank uit Siena geen goed boekenonderzoek gedaan voordat de overname werd beklonken. Niet lang daarna brak de financiële crisis uit.

De bankensector werd wereldwijd hard geraakt. De Italiaanse overheid moest meerdere keren bijspringen om Monte dei Paschi overeind te houden. De bank heeft nog altijd veel slechte leningen op de balans staan.

De bank presteerde slecht in een stresstest.

Dat werd nogmaals duidelijk toen Monte dei Paschi in de zomer van 2016 het slechtst presteerde in de stresstest van de Europese Bankenautoriteit (EBA). De bank zou enorme verliezen lijden als de wereldeconomie langere tijd tegen zou zitten.

In het slechtste scenario, een financiële schok van drie jaar, voorspelde de EBA dat het bufferkapitaal van Monte dei Paschi niet voldoende zou zijn. De bank lijdt onder het grote aantal slechte leningen. Volgens de toenmalige schatting ging het om 47 miljard euro aan leningen waarvan een groot deel niet zou worden terugbetaald.

MPS kwam in tijdnood.

De bank kreeg tot het einde van het jaar om een plan op te stellen om het bufferkapitaal aan te vullen, maar het bedrijf kwam in tijdnood. Het Italiaanse referendum over een staatshervorming en het aftreden van premier Matteo Renzi gooiden verder roet in het eten. Voor investeerders was deze extra onzekerheid niet aantrekkelijk.

Als gevolg daarvan is de prijs van de bank op de Italiaanse beurs in elkaar gezakt. Werd in januari nog 100 euro voor een aandeel Monte dei Paschi betaald, in de laatste week van 2016 was 15 euro genoeg om een aandeel van de bank te kopen.

Welke opties waren er nog?

De bank was op zoek naar 8,8 miljard euro om de buffers aan te vullen. Eerder werd nog uitgegaan van een bedrag van 5 miljard euro.

Monte dei Paschi wilde dit ophalen bij private investeerders, maar voor een plan om aandelen te verkopen, werd maar 2 miljard euro aangemeld. De bank had haast, omdat de reserves sneller opraken dan verwacht. In eerste instantie zou de onderneming nog elf maanden hebben. Maar dit bleken er bij nader inzien vier te zijn.

Monte dei Paschi diende op 23 december een officiële aanvraag in voor steun uit een noodfonds dat de Italiaanse overheid de nacht ervoor had opgericht. De regering stelde een fonds van 20 miljard euro in voor noodlijdende banken.

Mag de Italiaanse overheid de bank zomaar redden?

Voor Italië is het één van de grootste reddingspakketten voor een bank in de laatste jaren. Een belangrijk obstakel was echter dat een Europese regering niet zomaar een bank mag redden, als obligatiehouders niet eerst hun verlies hebben genomen.

Deze Europese maatregelen zijn gericht op grote investeerders, maar in het geval van Italiaanse banken gaat het vooral om kleine investeerders zoals huishoudens. De huidige Italiaanse premier, Paolo Gentiloni, staat voor het dilemma dat hij zich moet houden aan de Europese regels, maar ook kleine investeerders moet beschermen.

Begin juni 2017 heeft de Europese Commissie het reddingsplan voor de bank goedgekeurd. De aandeel- en obligatiehouders van MPS moeten aan de redding meebetalen. En de salarissen van de top van bank worden aan banden gelegd. Ook moet de bank van de slechte leningen af.

De commissie kan staatssteun onder voorwaarden toestaan, als die op de langere termijn leidt tot winstgevend bij de bank. 

De Italiaanse overheid heeft het reddingsplan voor de herkapitalisatie eind juli 2017 goedgekeurd. In totaal steekt de overheid 3,85 miljard euro in de bank. MPS zal ook voor 4,47 miljard euro aan nieuwe aandelen uitgeven aan schuldeisers.